Các phương pháp đẳng trương một chế phẩm thuốc tiêm

  1. Contents

    Dựa vào áp suất thẩm thấu:

Áp suất thẩm thấu và nồng độ chất tan có quan hệ với nhau theo phương trình Mendeleep – Clapeyron:

p Y _ m.R.T
* M

Trong đó:

p – áp suất thẩm thấu (P = 7,4 atm)

V- thể tích (V = 1 lít)

m – lượng chất tan (g) cần để pha 1 lít dung dịch đẳng trương M – khối lượng phân tử của chất tan

R – hằng số khí lý tưởng Ị =0.0*2              – —      1

\              °K . mol /

T – thân nhiệt tính ra nhiệt độ tuyệt đối (37Q + 273° = 310°)

Đôi với các chất điện giải:
m =
0,29.M
i

Thay các trị số này vào phương trình trên ta có m = 0.29M. Phương trình này áp dụng với các chất không phải là chất điện giải. Ví dụ, dextrose có M = 180, tính ra m = 52,2 gam, có nghĩa là dùng 52,2 gam dextrose thêm nước vừa đủ 1 lít sẽ thu được một dung dịch đẳng trương.

dextrose

Với i là số tiểu phân tăng lên do sự phân ly của chất tan trong dung dịch. Người ta đã xác định được i = 1,86 đối với natri clorid, kali clorid, pilocarpin nitrat  i = 1,1 đối với những chất điện ly yếu như acid citric.

Ví dụ:

Tính lượng natri clorid cần thiết để đẳng trương dung dịch tiêm cocain hydroclorid, biết i = 1,5.

Cocain hydroclorid                      1 gam

Natri clorid vđ.                             đẳng trương

Nước cất pha tiêm vđ.                 100 ml

Để pha 1000 ml dung dịch cocain hydroclorid đẳng trương, lượng cocain hydroclorid cần dùng là m = (0,29 X 339,8): 1,5 = 67,5 gam. Vậy 1 gam cocain hydroclorid sẽ đẳng trương được một lượng nước là 1000 ml: 67,5 = 15,2 ml. Lượng nước còn lại cần phải đẳng trương bằng natri clorid là 100 ml – 15,2 ml = 84,8 ml và lượng natri clorid phải dùng là (84,8 ml X 0,9 g): 100 ml = 0,76 g. Như vậy. công thức pha dung dịch cocain hydroclorid 1% đẳng trương được viết lại như sau.

Cocain hydroclorid                      1 gam

Natri clorid                                    0,76 g

Nước cất pha tiêm vđ.                 100 ml

2.Dựa vào độ hạ băng điểm:

Một dung dịch đẳng trương phải có độ hạ băng điểm At = – 0,52 °c. Do vậy có thể tính nồng độ đẳng trương của một dung dịch dược chất dựa trên Atị.u của dược chất đó (Atlv là độ hạ bảng điểm của dung dịch 1% dược chất hay chất tan nào đó đã được xác định trước bằng thực nghiệm – xem bảng 3.7).

  • Với dung dịch chỉ có một dược chất, nồng độ dung dịch đẳng trương được tính theo công thức:

y= 0,52

ís

Ví dụ:

Dung dịch dextrose 1% có At1% = – 0,1°C nên dung dịch dextrose đẳng trương phải có nồng độ là 0,52: 0,1 = 5,2%.

Dung dịch 1% natri clorid có Atj.i = – 0,576 °c nên dung dịch natri clorid đẳng trương phải có nồng độ là 0,52: 0,576 = 0,9%.

  • Với dung dịch nhiều dược chất hay chất tan,được tính theo công thức:

x_ (0,52-fl) b

Trong đó: a là Atlv của dược chất a, b là Atj.„ của dược chất b hoặc chất dùng để đẳng trương dung dịch.

Ví dụ:

Tính lượng natri clorid cần để đẳng trương dung dịch pilocarpin hydroclorid 2% biết a (At,.„ của pilocarpin hydroclorid) là – 0,122°c và b (Atj.„ của natri clorid) là – 0,576°c. Áp dụng công thức để tính:

Lượng natriclorid ỵ= (°>52 0,122*2) _ 0 4gg

Vậy công thức pha dung dịch procain hydroclorid 2% được đẳng trương băng natri clorid sẽ là:

Procain hydroclorid                      2 gam

Natri clorid                                     0,48 g

Nước cất pha tiêm vđ.                   100 ml

pilocarpin hydroclorid 2%

          Dựa vào lượng natri clorid của dược chất:

Đương lượng natri clorid của một chất (E) là lượng natri clorid có khả năng gây ra cùng một áp suất thẩm thấu, cùng độ hạ băng điểm như 1 gam chất đó trong cùng một điều kiện nhiệt độ, áp suất (xem bảng 3.7). Ví dụ, dextrose có E = 0,178, tức là 1 gam dextrose tương đương với 0,178 gam natri clorid.

Ví dụ:

Tính lượng natri clorid cần thiết để đẳng trương thuốc tiêm có thành phần: Procain hydroclorid                                                                      1 g

Clobutol                                                 0,5 g

Natri clorid vđ.                          đẳng trương

Nước cất pha tiêm vđ.                         100 ml

Biết E của procain hydroclorid là 0,21 g, E của clobutol là 0,24 g.

Như vậy, lượng procain hydroclorid có trong công thức tương đương với 0,21 X 1 = 0,21 g natri clorid, lượng clobutol trong công thức tương đương với 0,24 X 0,5 = 0,12 g natri clorid.

Vậy, lượng natri clorid cần thêm vào công thức là 0,9 – (0,21 + 0,12) = 0,57 g.

         Dựa vào chỉ số thể tích đẳng trương của chất tan:

Chỉ số thể tích đẳng trương của một chất tan là thể tích dung dịch đẳng trương (V ml) thu được khi hòa tan 0,3 g chất tan đó với một lượng nước vừa đủ đến V ml (xem bảng 3.7).

Bảng 3.7. Khối lượng phân tử (M), đương lượng natri clorid (E), chỉ số thể tích đẳng trương (V) và độ hạ băng điểm của dung dịch 1% (AT1%) của một số chất tan

Tên chất tan M E V ml AT1%
Aminophylin 456,46 0,17 5,7 0,10
Amoni clorid 53,5 1,08 36 0,64
Acid ascorbic 176,12 0,18 6,0 0.11
Acid boric 61,84 0,50 16,7 0.29
Apomorphin 312,79 0,14 4,7 0.08
Atropin sultat 694.82 0,13 4.3 0.07
Catein 194,19 0,08 2.7 0.05

1 9fi

 

 

Bảng 3.7. (tiếp)

Tên chất tan M E Vml AT1%
Calci clorid.2H20 147,03 0,51 17 0,30
Calci gluconat 448,39 0,16 5.3 0,09
Cloramphenicol 323,14 0,10 3,3 0,06
Clorobutanol 177,47 0,24 8.0 0,14
Cocain hydroclorid 339,81 0,16 5,5 0,09
Dextrose.HjO 198,17 0,16 5,3 0,09
Ephedrin hydroclorid 201,69 0,30 10,0 0,18
Glycerin 92,09 0,34 11,3 0,20
Kali clorid 74,55 0,76 25,3 0,45
Kẽm sulfat. 7H20 287,56 0,15 5.0 0,09
Lactose 360,31 0,07 2.3 0,04
Magnesi sultat. 7H20 246,50 0.17 5.7 0,10
Morphin hydrocloríd 375,84 0,15 5,0 0,09
Naphazolin hydrociorid 246,73 0,27 7.7 0,16
Natrí penicilin G 356,38 0,18 6,0 0,11
Natrí barbital 206,18 0,29 10,0 0,29
Natrí bicarbonat 84 0,65 21,7 0,38
Natri bisulíit 104,07 0.61 20,3 0,36
Natri borat. 10H2O 381,83 0,42 14,0 0,25
Natri clorid 58,45 1,00 33,3 0,58
Natri phenobarbital 254,22 0,24 8.0 0,14
Natri phosphat khan 141,98 0,53 17,7 0,31
Natri phosphat.7H20 268,08 0,29 9.7 0.17
Natri sulfit 126,06 0,65 21.7 0.38
Nath sulíacetamid 254,25 0,23 7.7 0,14
Natri sulfathiazol 304,33 0,22 7,3 0,13
Neomycin sulíat 0,11 3.7 0,06
Procain hydroclorid 272,77 0,21 7,0 0,12
Scopolamin hydrobromid 438,32 0,12 4.0 0,07
Streptomycin sulíat 1457,44 0,07 2.3 0,04
Tetracain hydroclorid 300,82 0,18 6.0 0,11
Urea 60,06 0,59 19,7 0,35

 

        Dựa vào miligam đương lượng (mEq):

Phương pháp này áp dụng với các dung dịch chất điện giải. Người ta đã xác định được tổng lượng chất điện giải trong huyết tương (biểu thị bằng mEq) là 308

mEq/lít huyết tương, gồm 154 mEq các cation và 154 mEq các anion. Như vậy, một dung dịch chất điện giải bất kỳ nào đó được coi là đẳng trương với máu nếu tổng lượng cation và anion của dung dịch đó là 308 mEq/1 lít dung dịch.

Một mEq của một ion chất điện giải tương đương với một khối lượng chất điện giải tính theo công thức:

1mEq = -^- n X h

Trong đó: M là khối lượng phân tử của muối n là số ion có trong muối h là hóa trị của ion.

Ví dụ:

1 mEq Na+=^^ = 58,5 mg NaCl, cũng có nghĩa là 58,5 mg NaCl có chứa 1

1×1

mEq Na+ và 1 mEq cr

1 mEq Ca** = ^-= 55 mg CaCl2, cũng có nghĩa là 55 mg CaCl2 có chứa 1 1×2

mEq Ca++ và 2 mEq Cl’

Giới thiệu Dược sĩ Lưu Anh 398 bài viết
Dược sĩ Lưu Anh tốt nghiệp trường Đại học Dược Hà Nội hệ chính quy. Trường Đại học Dược Hà Nội là ngôi trường đào tạo Dược sĩ đầu tiên tại Việt Nam với bề dày kinh nghiệm và uy tín hàng đầu.