Contents
Mối liên quan giữa nhịp điệu sinh học và bệnh lý động mạch vành.
Một số nghiên cứu tiến hành tại Viện Tim Mạch Việt Nam đã cho thấy, ở một số thời điểm theo tháng, theo ngày, theo giờ, tỷ lệ bệnh lý nhồi máu cơ tim xuất hiện cao hơn hẳn ở một số thời điểm khác.
Sự xuất hiện lặp đi lặp lại có tính chất chu kỳ này đã đưa các nhà nghiên cứu tìm đến mối liên quan giữa nhịp điệu sinh học và bệnh lý động mạch vành. Mối liên quan này có nhiều cơ sở khoa học.
1. Nhịp sinh học
Thực ra, mọi hoạt động của sinh vật, mọi hiện tượng diễn ra trên trái đất đều có tính chất tuần hoàn theo chu kỳ nhất định. Sự di cư của những đàn chim, sự di chuyển theo mùa sinh sản của cá hồi, những loài hoa chỉ nở vào những giờ nhất định… đều diễn ra theo nhịp sinh học. Con người chúng ta cũng có những nhịp điệu đó. Chu kỳ kinh nguyệt ở phụ nữ, giấc ngủ về đêm, sự thay đổi thân nhiệt của chúng ta trong ngày… cũng diễn ra theo chu kỳ đều đặn. Người phương Tây sợ nhất thứ 6 ngày 13. Người Việt chúng ta sợ nhất giờ quan đi tuần. Sự lo sợ này cũng có cơ sở khoa học của nó. Vậy, chúng ta lo sợ những thời điểm nào trong bệnh lý động mạch vành?
2. Mối liên quan giữa nhịp mùa và bệnh lý động mạch vành
Các nghiên cứu tiến hành ở Anh và Mỹ đều cho thấy, vào mùa đông tỷ lệ người mắc bệnh động mạch vành có xu hướng tăng cao. Tại Anh, sự tăng cao bệnh xơ vữa động mạch vành vào mùa đông đã làm tăng thêm 20.000 ca tử vong mỗi năm so với các mùa khác trong năm. Tại Mỹ, tỷ lệ phát sinh bệnh xơ vữa động mạch vành vào tháng 12 và tháng 1 cao hơn 53% so với những tháng hè. Sự khác biệt này đã được phân tích dựa trên nhiều yếu tố:
- Nhiệt độ môi trường: Nhiệt độ môi trường thấp có thể tác động trực tiếp lên tim và tác động gián tiếp qua sự tác động lên huyết áp. Nhiệt độ thấp là nguyên nhân dẫn tới co mạch ngoại biên, tăng lượng máu về tim, tăng huyết áp, tăng lượng noradrenalin trong máu. Nó làm tăng nhu cầu sử dụng oxy cơ tim, ở những bệnh nhân có tổn thương sẵn có của động mạch vành sẽ dễ dàng dẫn tới nhồi máu cơ tim.
- Tia cực tím: Tia cực tím hay ánh nắng mặt trời chỉ có nhiều vào mùa hè và rất ít vào mùa đông. Tia cực tím giúp chúng ta tổng hợp vitamin Một số nghiên cứu đã cho thấy ở bệnh nhân nhồi máu cơ tim có hàm lượng vitamin D trong máu thấp. Do đó, tia cực tím có nhiều vào mùa hè sẽ làm giảm tỷ lệ nhồi máu cơ tim.
- Hoạt động thể lực: Vào mùa đông, xu hướng hoạt động của chúng ta có vẻ ít hơn so với các mùa khác trong năm. Chúng ta cũng thấy số lượng người tập thể dục buổi sáng ở các công viên giảm hẳn so với mùa hè. Nhiều người có thói quen không tập luyện trong mùa đông và đây là một thói quen xấu. Tập thể dục đều đặn sẽ có tác dụng bảo vệ mạch vành, tuy nhiên nếu tập thể dục không thường xuyên sẽ là yếu tố khởi phát bệnh xơ vữa động mạch vành.
- Béo phì: Trọng lượng cơ thể của chúng ta cũng biến đổi theo mùa, chúng ta thường béo hơn vào các tháng mùa đông một phần là do chúng ta giảm cường độ hoạt động, mặt khác chế độ ăn lại được tăng cường. Cân nặng tăng gây béo phì có liên quan bệnh lý động mạch vành.
- Sự căng thẳng trong công việc: Tháng 12 và tháng 1 là những tháng cuối năm và tháng đầu của năm mới. Vào những tháng này, mọi người đều cố gắng hoàn thành công việc của năm và sau đó phải xây dựng kế hoạch làm việc cho cả năm mới. Nhiều người cho biết đây là thời kỳ họ làm việc nhiều và căng thẳng nhất trong năm. Đó cũng là một yếu tố gây khởi phát bệnh nhồi máu cơ tim vào những tháng này.
- Hút thuốc lá: Hằng năm, mức độ tiêu thụ thuốc lá tăng vọt vào mùa đông. Trong khi đó, chúng ta biết có sự liên quan giữa thuốc lá và bệnh xơ vữa động mạch vành. Hút thuốc lá làm rối loạn chức năng vận mạch, làm tăng huyết áp, tăng nhịp tim, làm tiến triển tình trạng xơ vữa động mạch.
- Nhiễm khuẩn: Có nhiều nghiên cứu đã cho thấy mối liên quan giữa bệnh xơ vữa động mạch vành và các vi khuẩn đặc hiệu. Các vi khuẩn như Helicobacter pylori và Chlamydia pneumonia được tìm thấy trên các mảng xơ vữa mà sự phát triển Helicobacter pylori đạt đỉnh cao vào mùa đông.
- Lượng cholesterol máu: Theo một số nghiên cứu, lượng cholesterol máu cao hơn vào mùa đông và thấp hơn vào mùa hè. Khi nhiệt độ thấp sẽ làm tăng cả cholesterol toàn phần và LDL Nồng độ cholesterol toàn phần và LDL cholesterol máu cao là một trong những yếu tố nguy cơ gây bệnh xơ vữa động mạch vành.
- Đông máu: Khi nhiệt độ cơ thể thấp sẽ có sự tăng số lượng tiểu cầu, tăng độ nhớt máu. Mùa đông sẽ làm tăng độ tập trung những yếu tố này góp phần dễ hình thành nên những huyết khối trong lòng mạch, nhất là trong lòng động mạch vành bị tổn thương.
3. Mối liên quan giữa nhịp ngày trong tuần và bệnh lý động mạch vành
Các nghiên cứu đã cho thấy nguy cơ xuất hiện nhồi máu cơ tim tăng cao vào những ngày đầu tuần hơn là những ngày khác trong tuần. Theo một nghiên cứu tại Scotland, người ta thấy rằng tỷ lệ bệnh nhân xuất hiện nhồi máu cơ tim tăng cao vào ngày thứ hai trong tuần ở những người đang làm việc. Vào ngày thứ hai, nguy cơ bị nhồi máu cơ tim tăng lên đến 33% so với những ngày khác trong tuần. Chính điều này đã hình thành giả thuyết “Hội chứng sáng thứ hai”. Giải thích cho hiện tượng này, một số tác giả cho rằng đó là do có sự thay đổi từ trạng thái nghỉ ngơi ở những ngày cuối tuần sang trạng thái hoạt động làm việc ở ngày thứ hai và sự tăng gánh nặng thể lực và tinh thần vào ngày thứ hai rất có thể là yếu tố khởi phát bệnh xơ vữa động mạch vành.
4. Mối liên quan giữa nhịp giờ với bệnh lý động mạch vành
Mối liên quan giữa nhịp giờ với bệnh lý động mạch vành đã được nghiên cứu từ những năm 1985. Các kết quả nghiên cứu cho thấy tỷ lệ nhồi máu cơ tim cao nhất vào buổi sáng sớm trong ngày và thấp nhất là vào buổi đêm trước khi ngủ dậy. Thời gian xuất hiện cao nhất là từ 6 – 12 giờ sáng. Tỷ lệ nhồi máu cơ tim trong những giờ này cao hơn khoảng 40% nếu so sánh với các giờ khác trong ngày. Khi ta bắt đầu thức dậy và chuyển từ tư thế nằm sang tư thế đứng để bắt đầu một ngày mới thì hệ thống thần kinh giao cảm sẽ được kích hoạt, dẫn tới co mạch và tăng nhịp tim, tăng huyết áp. Ở những bệnh nhân có tổn thương động mạch vành sẽ không có khả năng cung cấp đủ oxy cho cơ tim để đáp ứng với những thay đổi sinh lý này, làm gia tăng nguy cơ bị nhồi máu cơ tim. Chưa kể trong thời gian này một số nội tiết tố được bài tiết ở mức độ cao như epinephrine và norepinephrine. Các cathecholamine này có khả năng làm khởi phát bệnh xơ vữa động mạch vành, do nó làm co mạch vành và thúc đẩy sự hình thành cục máu đông trong lòng mạch.
