Bệnh Kawasaki đang ngày một gia tăng ở Việt Nam trong mấy năm gần đây. Cứ 2 trẻ mắc bệnh này nhập viện muộn thì có 1 bị biến chứng bệnh xơ vữa động mạch vành.
Kawasaki là tình trạng viêm các mạch máu nhỏ và trung bình trong cơ thể, với triệu chứng sốt dai dẳng. Kawasaki là nguyên nhân hàng đầu gây bệnh xơ vữa động mạch vành ở trẻ em, là một trong những nguyên nhân gây đột tử và suy mạch vành về lâu dài ở người lớn. Bệnh thường gặp ở trẻ dưới 5 tuổi, chủ yếu là trong độ tuổi 6 – 24 tháng. Biểu hiện sớm nhất là sốt cao liên tục có lúc cơn sốt tự khỏi nhưng sau đó tái phát liên tục, phát ban, đỏ môi, miệng, mắt, chân tay… Khởi đầu, trong giai đoạn cấp, các mạch máu của bệnh nhi Kawasaki sẽ bị viêm ở quy mô nhỏ. Nếu không được điều trị trong vòng 12 ngày, tình trạng viêm sẽ lan rộng toàn bộ mạch máu, gây phình mạch, tạo cục máu đông và nghẽn mạch. Sau đó, những tổn thương này trở thành dạng nốt, dạng hạt và cuối cùng hóa sẹo làm xơ hóa mạch máu. Khi đó, các mạch máu sẽ không thể đưa đầy đủ máu đến tim, dẫn đến tình trạng thiếu máu cơ tim.
Ngoài ra, mắt trẻ bị sung huyết đỏ, trẻ thường nhắm mắt do sợ ánh sáng. Tiếp theo là dấu hiệu môi rất đỏ, có vết nứt và chảy máu. Lưỡi cũng có màu đỏ. Phát ban trong bệnh Kawasaki thường xuất hiện vào ngày thứ ba đến ngày thứ năm, bắt đầu ở chân tay rồi lan ra đến thân mình. Ban thường nổi rõ khi sốt cao.
Khi mắc bệnh, trẻ thường không chịu cầm nắm bất kỳ vật gì và cũng không chịu bước đi do lòng bàn tay, bàn chân bị đỏ, giới hạn từ cổ tay, cổ chân trở xuống. Sau 2 tuần, da bàn tay, bàn chân sẽ bong, bắt đầu từ các ngón. Đặc biệt, trẻ cũng bị ban đỏ quanh hậu môn và da ở vùng này cũng bị bong tương tự sau 2 tuần. Dấu hiệu quan trọng ít được chú ý ở trẻ bệnh Kawasaki là hạch ở một bên vùng cổ hay dưới hàm, sờ vào hạch trẻ có cảm giác đau. Hạch cổ nhỏ đi khi sốt thuyên giảm.
Trong giai đoạn cấp, ngoài các dấu hiệu trên, đôi khi trẻ còn bị nôn, tiêu chảy, quấy khóc, ho, sổ mũi. Nếu có viêm mạch máu ở tim, trẻ có dấu hiệu rối loạn nhịp tim và có thể tử vong trong tuần đầu tiên.
Bệnh Kawasaki rất khó được phát hiện vì triệu chứng thường xuất hiện không đầy đủ cùng lúc trong giai đoạn đầu. Ở giai đoạn khởi phát, bệnh còn có nhiều rối loạn khác nhau ở các cơ quan như hệ tiêu hóa, hô hấp; vì vậy rất dễ dẫn đến chẩn đoán lầm. Thậm chí ở một số trường hợp bệnh tự lành khiến bác sỹ và bệnh nhân dù điều trị không đúng bệnh vẫn cho là đã có phương án giải quyết đúng. Thêm vào đó, cổ của trẻ ngắn nên dấu hiệu hạch cổ đôi lúc biểu hiện không rõ ràng, khó sờ thấy. Nếu siêu âm hạch cổ thì chuẩn đoán dễ hơn.
Bệnh Kawasaki xảy ra ở trẻ càng nhỏ tuổi hoặc lớn hơn 5 tuổi thì triệu chứng càng không điển hình. Bệnh có biểu hiện sốt kèm theo một vài dấu hiệu nhưng không đầy đủ; thậm chí có khi sốt dai dẳng, tái phát nhiều lần và chỉ được phát hiện khi có biến chứng tim. Ngoài các dấu hiệu lâm sàng kể trên, không có xét nghiệm nào giúp chuẩn đoán bệnh. Do vậy, cha mẹ cần theo dõi cẩn thận khi trẻ bị sốt kéo dài.
Biến chứng tim mạch có thể xuất hiện ở giai đoạn cấp (trong vòng 2 tuần từ khi khởi bệnh), bán cấp (sau 4 – 8 tuần) hoặc giai đoạn di chứng, có thể kéo dài đến 13 năm. Những biến chứng có thể gặp là tổn thương van tim, cơ tim; thường gặp là thay đổi kích thước động mạch vành, gồm có phình mạch hay hẹp tắc. Phình động mạch vành thường không thể trở về kích thước bình thường; kéo dài sẽ dẫn đến những cơn nhồi máu cơ tim, đột tử. Bệnh xơ vữa động mạch vành thường rất khó điều trị, đòi hỏi những kỹ thuật cao rất tốn kém như nong mạch, phẫu thuật bắc cầu, ghép tim (hiện chưa thực hiện được rộng rãi tại các bệnh viện Nhi).
Trẻ có nguy cơ bệnh xơ vữa động mạch vành cao nếu mắc Kawasaki khi nhỏ hơn 1 tuổi hoặc lớn hơn 8 tuổi, nhất là ở trẻ trai. Ngoài ra, những trẻ nhập viện muộn, không được điều trị đặc hiệu kịp thời hoặc không đáp ứng với điều trị cũng là những đối tượng nguy cơ cao. Bệnh nhân Kawasaki cần hạn chế vận động để tránh các biến chứng tim mạch.
Nên cho trẻ nghỉ ngơi tại giường trong giai đoạn cấp. Cần chú ý dinh dưỡng vì trẻ bị đau miệng, quấy khóc, biếng ăn. Nên cho trẻ uống nhiều nước, ăn những thứ trẻ ưa thích, cố gắng cung cấp đủ chất để tăng sức đề kháng.
