Nên chú ý phòng một số bệnh có thể phát sinh do bệnh mạch vành

Đại đa số trường hợp xơ vữa động mạch không có triệu chứng rõ rệt.

Xơ vữa động mạch vành

Đó là những trường hợp nhẹ, mảng xơ vữa gây hẹp mạch ít, thí dụ, xơ vữa động mạch ở người trẻ tuổi hoặc ở nữ giới. Vì vậy, mặc dù bị xơ vữa động mạch, người bệnh vẫn có thể sinh hoạt, làm việc như thường. Chỉ khi nào mảng xơ vữa lồi lên chít hẹp đáng kể lòng động mạch, người bệnh mới có một số triệu chứng bệnh nhất định, những triệu chứng này tùy thuộc vào động mạch nào bị hẹp, và mức độ hẹp nhiều hay ít. Những động mạch hay bị xơ vữa hơn cả là động mạch vành, động mạch cảnh, động mạch chi; gây nên các bệnh tương ứng là bệnh tim thiếu máu cục bộ, tai biến mạch máu não. Các động mạch vành có nhiệm vụ cung cấp máu, tức oxy cho cơ tim, cho nên nếu chúng bị các mảng xơ vữa làm hẹp lại, thì một vùng cơ tim sẽ bị thiếu máu. Đó là trường hợp bệnh tim do thiếu máu cục bộ, còn gọi là bệnh vành tim, biểu hiện quan trọng nhất của xơ vữa động mạch. Bệnh lý gây ra do tim thiếu máu cục bộ hay gặp hơn cả là đau thắt ngực và nhồi máu cơ tim.

Trong đau thắt ngực, người bệnh khi lao động chân tay nặng như chạy, leo thang gác, leo dốc và cả khi xúc động mạnh đều cảm thấy đau ngực. Gọi là đau thắt ngực, nhưng thật ra ít khi đau dữ dội khi làm việc nhẹ, lại càng ít khi có cảm giác “thắt”, mà thường chỉ là tức, nặng ở ngực, nghỉ 5 -10 phút lại hết. Vì vậy, người ta gọi đây là chứng đau thắt ngực khi gắng sức. Trong thực tế, chỉ khi nào động mạch vành hẹp nhiều, diện tích lòng mạch giảm khoảng 70%, mới thấy đau thắt ngực; xơ vữa động mạch vành nhẹ, hẹp ít, không có triệu chứng này. Người đau thắt ngực nếu biết cách xử lý, có thể sống chung với bệnh tuy nhiên vẫn phải dùng thuốc theo dặn dò của thầy thuốc. Nhồi máu cơ tim là một bệnh có triệu chứng nặng hơn rất nhiều: mảng xơ vữa lớn hơn nữa lại bị nứt ra, hình thành một cục huyết (huyết khối) bít hết lòng động mạch. Vùng cơ tim do động mạch vành đó phụ trách vì vậy bị cắt nguồn máu cung cấp, không có oxy nuôi, gọi là bị nhồi máu. Chỉ một thời gian ngắn, khoảng 6-12 giờ sau vùng đó có thể bị hoại tử, ảnh hưởng rất lớn đến hoạt động của quả tim.

Xơ vữa động mạch vành còn có thể gây ra một số bệnh ít gặp hơn như suy tim, loạn nhịp tim.

Xơ vữa động mạch cảnh, động mạch não có thể gây Tai biến mạch máu não.

 

Các động mạch cảnh ở hai bên cổ, đưa máu lên các động mạch máu não để nuôi các tế bào thần kinh rất nhạy cảm. Xơ vữa động mạch này hay gây các tai biến mạch não rất nặng, dễ gây tử vong hoặc tàn phế suốt đời. Có 3 dạng tai biến mạch não do xơ vữa động mạch.

  • Hoặc mảng xơ vữa ở động mạch não lớn đến mức làm tắc hết động mạch, người bệnh sẽ bị nhồi máu não (trước đây gọi là nhũn não). Vùng não hoại tử không hồi phục được, gây liệt nửa người. Đây là dạng hay gặp nhất, chiếm tới 60 – 70% trường hợp tai biến mạch máu não nói chung.
  • Hoặc mảng xơ vữa ở động mạch cảnh vỡ một mảnh theo dòng máu lên làm tắc một động mạch não gây ra các hậu quả tương tự.
  • Hoặc xơ vữa động mạch, theo một cơ chế phức tạp, không làm tắc mà làm vỡ một mạch máu não. Máu tràn ra động mạch, phá hủy các tế bào não, đó là xuất huyết não, ít gặp hơn nhồi máu não, nhưng mức độ nguy hiểm lớn hơn nhiều.

Trường hợp một động mạch chi trên hoặc chi dưới bị mảng xơ vữa chít hẹp hoặc tắc hẳn, chỗ đó cũng bị thiếu máu cục bộ, bị thiếu oxy. Đó là bệnh động mạch ngoại biên, hay gặp ở chi dưới. Hiện nay, chuyên khoa tim mạch không dùng thuật ngữ như viêm tắc động mạch chi, xơ cứng động mạch gây tắc…

Triệu chứng của bệnh này diễn biến qua 4 giai đoạn:

  • Giai đoạn I không có triệu chứng: Bệnh nhân đi lại, hoạt động thường, không biết mình có bệnh.
  • Giai đoạn II đau cách hồi: Bệnh nhân thấy lúc nghỉ thì không sao, nhưng cứ hoạt động một quãng là đau chân, phải ngừng lại vài phút cơn đau mới hết. Bệnh càng nặng, quãng đi được càng ngắn; nếu đi được trên 200m là giai đoạn IIA, nếu đi chưa đến 200m đã đau là IIB. Vị trí đau thường là ở bụng chân, nhưng cũng có thể cao hơn ở mông, đùi; hoặc thấp hơn ở cổ chân, bàn chân.
  • Giai đoạn III: Bệnh nhân đau thường xuyên, không đi lại cũng đau.
  • Giai đoạn IV: Có triệu chứng hoại tử. Xơ vữa động mạch không có nguyên nhân rõ rệt. Nhưng khảo sát số lớn đối tượng trong thời gian dài, người ta nhận thấy những người có biểu hiện xơ vữa động mạch, nhất là xơ vữa động mạch vành, có một số yếu tố hay gặp hơn các người khác. Người ta gọi đó là những yếu tố nguy cơ đối với bệnh tim mạch, có thể hiểu là những yếu tố nguy cơ đối với xơ vữa động mạch.
Giới thiệu Dược sĩ Lưu Anh 398 bài viết
Dược sĩ Lưu Anh tốt nghiệp trường Đại học Dược Hà Nội hệ chính quy. Trường Đại học Dược Hà Nội là ngôi trường đào tạo Dược sĩ đầu tiên tại Việt Nam với bề dày kinh nghiệm và uy tín hàng đầu.