Dung môi điều chế cồn thuốc

Dung môi: để điều chế cồn thuốc người ta sử dụng dung môi ethanol. Ethanol phải đạt các tiêu chuẩn quy định trong Dược điển Việt Nam III. Khả năng hòa tan của ethanol thay đổi theo nồng độ nên tùy theo thành phần của dược liệu để chọn nồng độ thích hợp.

Ethanol

Ví dụ:

  • Ethanol 30 – 60 dùng cho những dược liệu chứa hoạt chất dễ tan trong nước.
  • Ethanol 70° thường dùng cho được liệu chứa alcaloid, glycosid.
  • Ethanol 80 * 90u dùng cho dược liệu chứa tinh dầu, nhựa thơm (cánh kiến trắng, quẽ).
  • Ethanol 90 – 95° dùng cho dược liệu có hoạt chất dễ bị thủy phân.

Khi điều chế cồn thuốc cần sử dụng ethanol có nồng độ khác nhau nên cần phải xác định hàm lượng ethanol và pha ethanol có nồng độ cần thiết.

  • Contents

    Xác định hàm lượng ethanol (độ cồn)

Hàm lượng ethanol là lượng ethanol tinh khiết có trong dung dịch ethanol biểu thị theo % thể tích hoặc % khối lượng ở nhiệt độ 15°c.

Biểu thị độ cồn theo % thể tích (tt/tt) là số ml ethanol tinh khiết có trong 100 ml dung dịch ethanol. Độ cồn theo % theo khối lượng (kl/kl) là số gam ethanol tinh khiết trong 100 g dung dịch ethanol.

Người ta có thể đổi từ % khối lượng sang % thể tích và ngược lại theo công

thức:

g =

v.o,79067
d

Trong đó: g : Độ cồn % theo khối lượng.

V: Độ cồn % theo thể tích.

0.79067: Tỉ trọng ethanol tinh khiết ở d:Tỉ trọng của dung dịch ethanol

Ví dụ: Chuyên từ ethanol có nồng độ theo thể tích 50° sang độ cồn theo khối lượng:

= 42,4

50°.Q,79067
0,9318

Để xác định hàm lượng ethanol có thể dùng nhiều phương pháp khác nhau:

  • Phương pháp cân.
  • Phương pháp sắc ký khí (DĐVN III).
  • Phương pháp dùng tửu kế bách phân.

Tửu kế bách phân có thang chia độ từ 0 – 100, vạch 0 là vạch chỉ mặt phẳng chất lỏng khi nhúng tửu kế trong nước cất ở 15°c và vạch 100 là trong ethanol tinh khiết ở 15°c. Mỗi vạch chia trong khoảng 0 – 100 biểu thị 1/100 thể tích ethanol tinh khiết trong dung dịch ethanol.

Khi trộn lẫn ethanol và nước cất có hiện tượng có thể tích của hỗn hợp. Sự  thể tích thay đổi tùy theo tỉ lệ nước và ethanol do đó khoảng cách giữa các vạch chia nhỏ dần từ 0 đến 20 và lớn dần từ 30 đến 100.

Khi dùng tửu kê để xác định hàm lượng ethanol sẽ biết được hàm lượng phần trăm thể tích của ethanol tinh khiết có trong dung dịch ethanol. Độ cồn được xác định ở nhiệt độ 15°c là độ cồn thực, ở nhiệt độ khác là độ cồn biểu kiến. Độ cồn thực được tính từ độ cồn biểu kiến như sau:

Nếu độ cồn biểu kiến từ 25 – 56° phải dùng công thức:

X = c ± 0,4t

Trong đó: X : Độ cồn thực.

c : Độ cồn biểu kiến, t: Chênh lệch nhiệt độ lúc độ và 15°c.

Khi nhiệt độ thấp hơn 15°c trị số 0,4 mang dấu (+). Khi nhiệt độ cao hơn

15°c trị số 0.4 mang dấu (-).

Nếu độ cồn biểu kiến > 56° có thể tra bảng liên hệ giữa độ cồn biểu kiến với độ cồn thực ở 15°c.

  • Pha ethanol có độ cồn xác định

Có 2 trường hợp:

  • Pha loãng ethanol cao độ với nước để thu được ethanol thấp độ.                                                                                                                                                                                                                                                             Pha ethanol và nước để tạo thành cồn

    Có thể dùng công thức sau:

b

X = p- a

Trong đó: X : Khối lượng hoặc thể tích của ethanol cao độ cần lấy p: Khối lượng hoặc thể tích của ethanol cần pha a: Độ cồn theo khối lượng hoặc theo thể tích của ethanol cao độ b: Độ cồn theo khối lượng hoặc theo thể tích của ethanol cần pha

Lấy lượng ethanol cao độ đã tính, sau đó thêm nước cất vừa đủ thể tích hoặc khối lượng quy định.

Chú ý: Áp dụng công thức này cần thống nhất đơn vị cùng tính theo khối lượng hoặc theo thể tích.

  • Pha ethanol cao độ với ethanol thấp độ để được ethanol có độ cồn trung gian.

    Có thể áp dụng công thức sau:

x = p

(b-c)

(a-c)

Trong đó:

X : Khối lượng hoặc thể tích ethanol cao độ cần lấy.

p : Khối lượng hoặc thể tích của ethanol có độ cồn trung gian

a : Độ cồn theo khối lượng hoặc theo thể tích của ethanol cao độ

b : Độ cồn theo khối lượng hoặc theo thể tích của ethanol trung gian

c : Độ cồn theo khối lượng hoặc theo thể tích của ethanol thấp độ.

Lấy khối lượng, thể tích đã tính được, thêm ethanol thấp độ để đạt khối lượng hoặc thể tích ethanol trung gian cần có.

Ngoài ra còn có thể sử dụng các bảng pha loãng ethanol theo khối lượng và thể tích.

cồn 90

Giới thiệu Dược sĩ Lưu Anh 398 bài viết
Dược sĩ Lưu Anh tốt nghiệp trường Đại học Dược Hà Nội hệ chính quy. Trường Đại học Dược Hà Nội là ngôi trường đào tạo Dược sĩ đầu tiên tại Việt Nam với bề dày kinh nghiệm và uy tín hàng đầu.